گلهای کاکتوس

هوشنگ سارنج – تورنتو

جهان و به ویژه خاورمیانه، كانون التهابات جنگى و فرقه اى باید از وجود سلاح هاى اتمى پاك شود. نزدیك به یكصد جسم ساده در جهان هستى وجود دارد كه میلیونها اجسام دیگر از آنها ساخته و تركیب شده اند، این اجسام ساده “عناصر” هستند. كوچكترین جزء یك عنصر یك اتم است. كوچكترین جزء عنصر طلا، یك اتم طلا مى باشد. اتمها در شكل هاى گوناگون مى توانند به یكدیگر بپیوندند و از آن فرایند، دیگر اجسام بوجود مى آیند. هر اتم یك هسته دارد. در هسته همه اتمها، جز هیدروژن ذره هایى به نام “نوترون” مى باشد و گرد هسته ها یك یا چند ذره خرد به نام “الكترون” در گردشند. اتمهاى چند عنصر كمیباب خودبخود و آرام آرام مى شكنند و از آنها ذراتى به خارج پرتاب مى شوند و انرژى مى دهد كه این به شكل نور یا گرماست، اینگونه عناصر را “رادیواكتیو” نامیده اند.

“رادیوم” و “اورانیوم” از آن گونه اند واژه “اتم” كه معنى غیرقابل جدایى مى دهد، ریشه در تاریخ یونان باستان دارد. فیلسوف ما قبل تاریخ میلادى یونان (Democritus) مى گفت: جهان از تعدادى اجزاء ریز جدایى ناپذیر به نام اتم هست شده است. او كه در زبان پارسى و عربى به ذیمقراتیس شهرت دارد، زاده شهر Abdera در شمال یونان، نظریه پرداز “اخلاق”، “فلسفه”، “ریاضى”، “ادبیات و زبان” بوده است. دانشمندان تا آغاز سده بیستم (۱۹۰۰) از انرژى حاصل از تغییراتى كه در هسته اتم پس از شكافتن بوجود مى آید، چندان اطلاعى نداشتند پس از پى بردن به این توان عظیم، كاربردهاى گوناگونى از جمله تولید برق براى آن پدید آمده كه اگر دقیقا و بدون خطر توسعه یابد مى تواند براى بشر سالیان بسیارى تولید انرژى الكتریكى بنماید. اكنون دانشمندان مى دانند چگونه به انرژى اتمى مى توان دست یافت. براى این كار از ماشین هاى اتم شكن  استفاده مى كنند، تا قسمت هایى از اتم را به سوى هسته یك اتم دیگر چنان پرتاب كنند كه آن هسته متلاشى گردد و از این شكافت اتمى و واكنش زنجیره اى انرژى بسیارى آزاد شود.

در شكافت اتمى، هسته اتم متلاشى مى شود و مى توان آن انرژى رها شده را در راه مفید یا زیانبار به كار برد. بمب هاى اتمى كاربردى زیابنار از این انرژى فراوان است و با تحت كنترل درآوردن و مهار كردن این نیروى عظیم در مقدارى ثابت و منظم مى توان آن را به خدمت بشریت درآورد. دانشمندان پژوهشگر براى نخستین بار سه سال بعد از آغاز جنگ جهانى دوم توانستند با شكافتن هسته اتم نیروى بسیارى استخراج نمایند، این دستاورد آنان را به سوى ساخت بمب اتمى هدایت كرد و اولین بمب اتمى ساخت بشر را آمریكا در تاریخ July 16, 1945 در صحراى Alamogordo نیومكزیكو آزمایش كرد و سپس براى به زانو درآوردن و انتقامجویى بندر پرل هاربر- از ارتش ژاپن نیروى هوایى آن كشور دو بمب اتمى – با دو فرمول جداگانه- بردو شهر ژاپنى “هیروشیما” و “ناگازاكى” فرو انداخت كه موجب نابودى آن دو شهر و مرگ ۱۴۰۰۰۰ نفر ژاپنى گردید، شدت خسارت و ویرانى چنان بود كه به پایان یافتن جنگ دوم جهانى انجامید.

پس از پایان جنگ جهانى دوم و تقسیم بندى جدید جهان به دو بلوك شرق و غرب و پدید آمدن دوران جنگ سرد از ۱۹۴۵ – ۱۹۸۰ دو كشور مدعى سردمدارى متحدان خود یعنى آمریكا و شوروى سابق به زرادخانه اتمى عظیمى دست یافتند، آمریكا در سال ۱۹۵۲ بمب هیدروژنى و به دنبال آن شوروى سابق هم از همان نوع بمب را آزمایش كرد. در پى مسابقه جنگ افزارهاى اتمى ,مردم جهان را زیر شمشیر دموكلس خویش ,میان خوف و رجاى بى پایان، ناامید و سرگردان نگاه داشتند. در پى ساخت بمب هیدروژنى به نوعى دیگر از آن به نام بمب نوترونى رسیدند كه شدت تشعشات اتمى آن نابود كننده موجودات زنده است و ناچیز بودن توان ایجاد خلاء و موج ضربه اى آن بر ساختمانها و تاسیسات مورد نیاز بعدى اشغالگران اثرى ندارد.

سران دو بلوك كه خواستى جز رهبرى اقتصادى و نظامى و مرامى خود را دنبال نمى كردند با ایجاد رویدادهاى بس نفرت انگیز خود را بر مردم جهان تحمیل كردند. آنان باور داشتند كه نحوه اداره سیاسى و اقتصادى هر گروه از دیگرى شایسته تر و بهتر است. بارها زندگانى انسانهاى زحمتكش و صلح طلب غیروابسته را به لبه پرتگاه جنگ خانمانسوز اتمى دیگرى پیش بردند وحشت پیدایى زمستان اتمى خواب راحت و آسایش پیگیر را از چشم جهانیان ربود. برخوردهاى جنگ طلبانه بسیارى، همچون مساله هواپیماى U-2 آمریكاییان، مرگ نفرت برانگیز سیاسى پاتریس لومومبا – رهبر كنگو- ، برخورد بس خطرناك آمریكا و شوروى سابق بر سر موشكهاى آنها در كوبا – خلیج خوكها- ، ایجاد طرح مارشال براى مقابله با كمونیست ها در آسیا و اروپا، برپایى دیوار برلن، مسابقه فضایى و هزاران بحران دیگر دوران جنگ سرد، از آن جمله اند. امروزه به یمن جنگ جهانى دوم و كشتار پنجاه و پنج میلیون انسان، همراه چاشنى بمب اتمى نافرخنده زیر سایه بند و بست هاى پنهانى و بده بستانهاى رقابتى، آمریكا، روسیه، انگلیس، فرانسه، هند، پاكستان و اسراییل داراى بمب خانمانسوز اتمى شده اند و بخیال خود جهان را در صلح مسلح نگاه داشته اند.

به هر روى نیروى رها شده از شكافت هسته اى حرارت بسیارى ایجاد مى كند كه آن گرما مى تواند بخار مورد نیاز گرداندن توربین هاى متصل به ژنراتورهاى مولد برق را تامین كند. دانشمندان توانسته اند راكتورهاى هسته اى ویژه اى بسازند كه با شكافتن یك پوند اورانیوم در چنان كوره هایى، گرمایى برابر با سوزاندن ۱۴۰ تن زغال سنگ بدست آورند. بیشتر نیروگاه هاى مولد برق در جهان، حرارتى یا آبى هستند. نیروگاه هاى حرارتى با هر گونه سوخت كه باشند، نیاز به بخار حاصل از جوشاندن آب دارند، تا بتوان بدان وسیله ژنراتور را به گردش درآورد. نیروگاه هاى آبى هم از فشار ریختن آب از سد  ,آبشارى بر روى پره هاى توربین متصل به ژنراتور تولید الكتریسیته مى كنند. نیروگاه هاى حرارتى با سوخت فسیلی پایان پذیر مى گردند و نیروگاه هاى آبى، آب فراوان مى طلبند كه در همه جاى جهان مقدور و میسر نخواهد بود. با همه سختى ها و كاستى ها چه باید كرد؟ با احتیاج روزافزون جهان به نیروى برق، پاره اى راه كار استفاده از نیروگاه هاى هسته اى را پیشنهاد مى كنند كه آن هم مشكلش كمتر از بى آبى و كمبود روزافزون سوخت فسیلی و بهم ریختن اكوسیستم زمین نخواهد بود. نخست ساخت نیروگاه اتمى از فسیلی و آبى گرانتر است، به امنیت نگهدارى فوق العاده نیاز دارد، از همه باﻻتر خطر پرتوافشانى مرگبار آن مى باشد. بسیارى كشورهاى دارنده نیروگاه اتمى از ساختن نیروگاه هاى جدید مى پرهیزند.

انفجار نیروگاه هایى در انگلیس، آمریكا و چرنوویل فراموش شدنى نیست. نیروگاه هاى اتمى، امروزه از نوعى اورانیوم به نام U-235 استفاده مى كنند زیرا این ایزوتوپ طبیعى است و مى توان به آسانى هسته آنرا شكافت. در جهان سه گونه اورانیوم وجود دارد:  U-235, U-234, U-238 كه از همه فراوانتر است. پس از شكستن هسته اورانیوم عنصرى به نام “پلوتونیوم” بدست مى آید كه در طبیعت وجود ندارد. هسته آن بسیار آسان شكافته مى شود و براى ساخت بمب اتمى به كار مى رود. این تفاله راكتورهاى اتمى با علامت شیمیایىPU-94 شناخته مى شود. پلوتونیوم بسیار خطرناكست زیرا اشعه آلفاى بسیار سریعى مى پراكند. این پرتو سرطان زا بوده و بیماریهاى مساله ساز دیگرى نیز به بار مى آورد. دانشمندان از پلوتونیوم پانزده ایزوتوپ كشف كرده اند از PU-232 تا PU-246 كه اهمیت ایزوتوپ PU239 در واكنش زنجیره اى از دیگر اقسام بیشتر است كه در ساخت جنگ افزارهاى اتمى بكار گرفته مى شود.

حرف آخر، جهان باید از وجود بمب هاى هسته اى پاك شود، خاورمیانه، مهمترین بخشى از كره زمین مى باشد كه بخاطر وجود كانونهاى التهابات قومى، فرقه اى و اختلافات ارضى نباید، صاحب، جنگ افزارهاى اتمى و یا انبار ذخایر چنین سلاح هایى از دولتهاى غربى بشود. سازمان ملل در اجراى خواست همه مردم جهان كه خواهان صلح و آرامش براى زندگانى خود هستند، مى بایست گامهاى موثر و عملی در نابودى همه جنگ افزارهاى اتمى از روى زمین بردارد. استفاده صلح آمیز در زمینه هاى پزشكى، كشاورزى و دیگر رشته هاى خدمت به نوع بشر حق مسلم همه آحاد بشر است. از پلوتونیوم PU-238 در ساخت پیس میكرهاى قلبى،(Heart Pace Maker) و در قطعاتى از كشتى هاى فضایى یا موارد مشابه دیگر استفاده مى شود. PU242 و PU-244 همچنان بهره هاى علمى مى رسانند.

**********

Houshang Saranj – Toronto